Nihai olarak 1953 yılında TBMM’de Milli Korunma Kanununun
bazı maddelerinde değişiklik görüşmelerinde Tokat Mebusu Ahmet Gürkan, Evkaf
Müdürlüğünden halen evkafa ait cami ve mescit olarak kaç yüz gayrimenkulun
kirada olduğunu sorduğunu ve 543 caminin kiraya verildiği cevabını aldığını,
bunlardan bazılarında CHP tes kila tının oturduğunu ve zaman zaman bunların
içindedu g u nler, sazlar ve eg lenceler yapıldığını söylüyordu (TBMM Tutanak
Dergisi, 4 Mayıs 1953: 7).
“Evkaf Umum Müdürlüğünce, Cami ve mescidler hakikî ihtiyaca
göre tadilen tasnif ve zaman ve mekân itibarile birleştirilmesi kabil olan
vazifeler birleştirilmek ve hizmetlerin icablarına göre lâzım gelen nakiller
yapılmak suretile hademe kadroları tesbit olunur. Tasnif harici kalacak cami ve
mescidler usul ve mevzuata göre kendilerinden başkaca istifade edilmek üzere
kapatılır. Kapatılan cami ve mescid hademesinin vazife ve tahsisatları yeni bir
vazifeye tayinlerine kadar nısıf ve bunlardan yaşı elliyi ve ayni zamanda
hizmet müddeti yirmi yılı doldurmuş olanların vazife ve tahsisatları tam olarak
verilir.” (TBMM Zabıt Ceridesi, 15.11.1935:59; Resmi Gazete, 22 Teşrinisani 1935:
5795; Esen, Güz 2011:110). Cami satışını mümkün kılan bu düzenlemede dahi
tasnif/kadro haricine çıkarılan camilerin satılacağı doğrudan
belirtilmemektedir. Zira bu TBMM’deki görüşmeler esnasında da gündeme
getirilir. Hatta Manisa Milletvekili Refik İnce bu belirsizliğe dikkat çeker.
Buna karşılık Evkaf Umum Müdürü Fahri Bey ise “tasnif neticesinde lüzum
kalmayan cami ve mescidler satılır” diyerek bu belirsizliği ortadan kaldırır. 2
Cami satışlarının hukuki altyapısı 1935 yılındaki yapılmışsa da Öztürk yaptığı
incelemeler sonucunda ilk cami ve mescitlerin 1927 yılında satıldığını tespit
etmiştir. Sayısını tespit etmek kolay olmasa da Türkiye’de yüzlerce cami ve
mescit satılmıştır. Ve Öztürk çalışmasında 1926-1972 arasında 3900 hayratın
satıldığını, bunların yüzde 84’nün 1926-1949 arasında olduğunu söyler. Nihai
olarak toplamda 2815 cami ve mescit satışından bahseder. Türkiye’de yoğun
olarak cami satışı 1937 ve 1938’de olmuştur (Öztürk, 1995: 485,492)
Yorumlar